Ik deelde een tijdje geleden een bericht over mijn eigen burn-out van vorig jaar. De reacties die ik daarop kreeg waren hartverwarmend. Vrienden en collega’s van vandaag en vroeger staken me een hart onder de riem. Het is een fijne respons, want zoiets delen is niet gemakkelijk.
Tegelijk hoorde ik veel mensen zeggen dat het herkenbaar was, dat zij zelf of een collega dit ook meemaakte. Je kan je er behoorlijk machteloos bij voelen.
Ik schrijf hieronder een viertal suggesties over hoe je een collega die opbrandde kan steunen. Normaals, ik ben (nog) geen expert, ik baseer dit puur op mijn eigen ervaringen.
1.
In de beginfase van een burn-out is de focus vollenbak zorgen voor jezelf. Je moet professionele hulp krijgen, rusten, in een cocon kruipen en ervoor zorgen dat je functioneert. Je rationele hersenen staan voor even uit. Ik vergat de hele tijd afspraken, slaagde er maar niet in overwogen keuzes te maken en panikeerde wanneer ik niet meteen een oplossing voor dagelijkse problemen vond. Op zo’n moment ben je dus écht nog niet in staat om aan zelfreflectie te doen of tools te zoeken om verval in de toekomst te voorkomen. Vraag je collega er dus zo weinig mogelijk naar. Heb bovendien geduld met fouten die een opgebrande collega maakt. Ik bakte echt niets van mijn administratie omtrent mijn ziekteverlof. Mijn school heeft me meermaals moeten herinneren aan stappen die ik vergat te zetten of documenten die ik naar verkeerde adressen had gestuurd. Nogmaals, mijn rationeel brein werkte even niet meer.
2.
Pas op met ongevraagd advies. Ik kreeg van veel mensen te horen dat ze wel wisten dat ik dit zou krijgen omdat ik te hard werk. Hoe goedbedoeld dat ook is, ik had er weinig aan. Ten eerste omdat je daarmee de verantwoordelijkheid volledig bij de persoon legt die opbrandde. Ik had maar beter moeten rusten. Terwijl we allemaal weten dat stressgerelateerde ziektes een symptoom zijn van een structureel probleem in het onderwijs. En ten tweede omdat burn-out door een amalgaan aan oorzaken komt die voor iedereen anders zijn. Ik ben bijvoorbeeld iemand die ontzettend veel energie krijgt wanneer ik relevant werk lever met een gemotiveerd team en wanneer ik zie dat onze inspanningen effect hebben. Als ik tijdens dat werk dan nog eens zelf bijleer over mezelf en over de wereld, kan ik echt wel wat aan. De combinatie van lesgeven met mijn teamteachers en andere scholen coachen heeft mij ontzettend veel energie gegeven. ‘Werk wat minder!’ is op lange termijn geen goed advies voor mij. Ik moet zelf zoeken naar hoe ik anders kan werken.
3.
Laat een collega die met een burn-out afwezig is eventjes met rust. Stuur je beste wensen en geef aan dat je altijd klaarstaat voor een babbel, maar dring die niet op. Een burn-out is vaak werkgebonden en als collega maak je deel uit van die plaats waar de stress ontstond. Ik had het zelf heel moeilijk met het feit dat ik mijn collega’s en leerlingen in de steek liet. Weten dat er geen vervanger voor mijn uren gevonden werd en dat zwaarbelaste collega’s mijn werk moesten overnemen, gaven me heel veel kopzorgen. Ik kus mijn twee handjes met mijn geweldige collega’s, die me veel liefde wensten, maar me beschermden van de gevolgen van mijn afwezigheid. ‘We redden het wel!’, hoorde ik vaak. Ik weet niet of dat klopte, maar het hielp mij wel herstellen.
Soms moet een leerkracht na een burn-out beslissen dat hij niet meer terugkeert naar de school. Weet dat dat waarschijnlijk geen gemakkelijke beslissing is. Veel mensen die opbranden doen dat om hun werk hen zo veel kan schelen. Het kan helpen om veel begrip te tonen voor die keuze. Geef gerust aan dat je hen zal missen, maar een collega proberen ompraten omdat hij zo’n topper is, kan een averechtse effect hebben. Ik had veel aan zinnetjes als: ‘Ik ga je missen, maar steun je beslissing!
4.
Elke burn- of bore out moet een kans zijn voor een school om eruit te leren. Wacht niet op een nieuw welzijns- en zorgbeleid van de school (hoewel die natuurlijk van uiterst groot belang zijn!) maar praat er zelf over in je team. Hoe is het zo ver kunnen komen? Hoe kunnen we beter voor elkaar zorgen? Ik herhaal het nog eens, draag zelf niet bij tot een cultuur waarin het bewonderingswaardig is in een hele carrière nooit ziek te zijn geweest. Want soms is één dagje verlof nemen om tot rust te komen gewoon oké. Zelfs als je leerlingen net dan een toets hebben en je collega ook al ziek is. Applaudisseer niet wanneer een collega aangeeft tot 23 uur rapportcommentaren te hebben geschreven. Spreek een collega aan als hij veel te laat nog een mailtje stuurde. Luister empathisch wanneer je iemand hoort zeggen dat het even niet meer gaat en bewaak samen elkaars grenzen. Die zijn bij iedereen anders
Vandaag gaat het een pak beter met mij, ook al ben ik nog steeds aan het herstellen. Ik weet dat het feit dat ik deze burn-out zo openlijk bespreek nadelig zou kunnen zijn voor mijn zaak. Ik ben toch een coach voor leerkrachten, moet ik dan niet zelf stevig in mijn schoenen staan? Maar het blijft een feit dat een burn-out iedereen van ons kan overkomen. De maanden thuis hebben me ontzettend veel geleerd over grenzen en veerkracht. Mentale gezondheid is nog altijd zo’n taboe, dat ik denk dat het geen kwaad kan wanneer mensen erover getuigen. Als dit potentiële klanten afschrikt, neem ik dat er wel bij.
Veel moed in deze tijden van onzekerheid. De maatschappij verwacht veel van ons. Zorg voor jezelf, zorg voor elkaar.
