05/11/2021
It takes a team …
It takes a team to teach
wie zijn wij?
De Gouden Weken zijn bijna voorbij, zowel de gouden (maar natte) herfstvakantie als de ‘drie weken waarin je als leraar samen met je leerlingen de klassfeer boetseert.’ (leraar Tess Wauters in Klasse). Als je als leraar voldoende aandacht besteedt aan groepsdynamiek in het begin van het jaar, kan je er later de vruchten van plukken. Aan teamteachers raad ik bovendien aan om extra aandacht te besteden aan de nieuwe groep die je vormt wanneer je meerdere klassen samenbrengt. Ook zij gaan door de mallemolen van groepsdynamiek.
Maar wat met ons, de teamteachers? Ook wij zijn mensen, ook wij vormen een groep. Hoe hebben wij de gouden weken doorgemaakt? En wat zal er ons nog te wachten staan? In deel 1 van de blogreeks ‘It takes a team to teach’ hadden we het over jezelf en je collega als individu in het team begrijpen, vandaag zoomen we in op wat er gebeurt wanneer je individuen samenvoegt. Wie zijn wij?
Er was eens ...
Lees de casus hieronder. Herken je dit?
Leerkrachten Nadir en Els van de derde graad in een basisschool dromen van teamteaching voor taal en rekenen. In juni krijgen ze het fiat van directeur Floris: vanaf september kunnen ze eraan beginnen. Het team is door het dolle heen en vliegt er meteen in om alles in orde te brengen. Ze vergeten niets – behalve zichzelf.
In het onderwijs hebben we nooit voldoende tijd om alles grondig voor te bereiden en daardoor verliezen we ons soms wel eens in de praktische kant van de zaak. Toch kan het geen kwaad om stil te staan bij de menselijke kant van samenwerking. Ook leerkrachten gaan samen door verschillende fasen van groepsvorming, zoals die beschreven wordt door Amerikaans sociaal psycholoog, Bruce Tuckman. Zoals veel kaders neem je dit best met een korreltje zout: groepen leggen meestal geen net lineair proces af, maar de theorie helpt wel om groepsdynamieken te begrijpen.
Forming: de groep vormt zich
In de eerste fase van de groepsvorming ligt de focus op kennismaking. We kennen onze collega’s vaak al, maar nu we een team vormen kan het geen kwaad om elkaar eens grondiger te leren kennen.
Wat kan je team doen?
- Zet in op veiligheid. Dat kan je doen door elkaar vaak en oprecht te bekrachtigen en waarderen. Als dat niet vanzelf gebeurt, kan je een moment creëren om elkaars talenten te benoemen en die ook in te zetten.
Nadir wist niet dat Els zo sterk is in het helicopterzicht bewaren. Zij zal steeds de agenda en het verslag van elk overleg voor zich nemen.
- Leer elkaars visie op goed onderwijs kennen. Kijken we er op dezelfde manier naar? Wat maakt een sterke les voor mij? Je kan hiervoor gebruikmaken van de Babbelkaartjes van Artevelde Hogeschool.
De groep koos voor teamteaching om in te spelen op de verschillen in de klas, maar pas wanneer Els en Nadir hun visie concreet maken, merken ze dat ze het ‘differentiëren’ toch anders invullen. In gesprek komen ze tot een consensus.
- Expliciteer hoe je zal communiceren (“wat vind jij van een mailtje om 23u?”) en wat je grenzen zijn. Bewaak ze samen!
- Droom groot en plan samen. Groepsbinding gebeurt over het proces, maar ook over het product. Als je samen doelen stelt en die nastreeft, werk je ook aan je groep.
De groep beseft dat ze misschien iets te ambitieus waren. Ze beslissen te focussen op het invoeren van het viersporenmodel en het gedifferentieerd evalueren nog even laten voor wat het is. Ze hopen in december al te kunnen terugkijken op een succesvolle eerste stap!
Storming: storm op komst?
In een eerste fase van groepsvorming houden we onze mening vaak voor onszelf. We willen nog niet te snel kleur bekennen en we voelen ons nog niet veilig genoeg om een collega tegen te spreken. Dat lukt pas als de groep wat begint te stormen: de verhoudingen worden duidelijker en rollen worden wel eens in vraag gesteld.
Gelukkig maar! Ons doel is en blijft goed onderwijs organiseren voor onze leerlingen. Hoe kunnen we dat doen als we de hele tijd veilig in onze comfortzone zouden blijven? In de stormingfase durven de groepsleden elkaar uitdagen.
Wat kan je team doen?
- Maak ruimte om meningsverschillen en emoties te bespreken. De technieken van Geweldloze Communicatie en Deep Democracy kunnen je daarbij helpen.
Wanneer Nadir bij de directeur verzucht dat hij het vele werk had onderschat, moedigt Floris hem aan om dat met de groep te bespreken. Pas dan begrijpt Els wat er achter het gedrag van Nadir zit en kunnen ze samen afspraken maken voor de toekomst.
- Zie feedback als een cadeautje. Een team dat openlijk bekrachtigende en opbouwende boodschappen geeft, werkt aan een cultuur van groei.
Norming: wat vinden wij normaal?
Nu er duidelijke afspraken zijn gemaakt, keert de rust in de groep stilletjes aan terug. Het team is wel nog sterk naar binnen gekeerd en vormt soms een eilandje in de school. Nieuwe ideeën die afwijken van de gemaakte afspraken worden soms nog als bedreigend ervaren.
Wat kan je team doen?
Richt jezelf naar buiten toe. Voer je wel voldoende gesprekken met je collega’s die niet teamteachen? Als zij kritisch tegenover je onderwijs staan, hoeft dat geen bedreiging te vormen. Misschien hebben ze wel interessante inzichten waar je zelf nog niet aan dacht.
Performing: effectieve teams
Dit de de droomfase van elk team: we voelen ons hier zo stevig in onze schoenen staan, dat we elkaar met een blik in de ogen begrijpen. We kunnen onze afspraken en procedures stilletjes aan loslaten, want veel verloopt toch vanzelf.
Wat kan je team doen?
- Evalueer grondig: zijn je doelen bereikt? Hoera, vier je successen en stoef erover tegen ouders, collega’s of op sociale media!
- Onderwijs is nooit klaar, we kunnen altijd meer en beter doen voor onze leerlingen. Tijd om een nieuw doel te stellen!
Directeur Floris luistert op de evaluatievergadering, maar merkt dat het team zelf sterk staat. Hij vraagt wat het team ervan zou vinden dat hij niet meer actief ondersteunt en dat het team zelf het initiatief neemt om hem te betrekken als ze dat nodig vinden.
Adjourning: afscheid nemen en … opnieuw beginnen
In ons onderwijs staat niets stil. Net op het moment dat je als team schittert, valt een collega uit, krijg je er een nieuwe collega bij of verandert er iets anders aan je groep. Neem dus ook tijd om samen afscheid te nemen. Met elke verandering zal je weer opnieuw moeten beginnen formen. Maar je hebt zoveel geleerd van de vorige keer, dat de rit misschien minder hobbelig is deze keer..
Wat kan je team doen?
Er bestaat geen perfecte manier om afscheid te nemen. We kunnen alleen adviseren om er tijd voor te maken. Wat typeert jullie als groep? Zijn jullie eerder een groep die samen een rosétje gaat drinken op een zonnig terras, of willen jullie een photoshoot houden om een herinnering op te hangen in het lokaal? Luister naar elkaar, maar neem er wel de tijd voor. Zo ben je beter opgeladen tegen de volgende cyclus met nieuwe Gouden Weken.
Lisa
In de blogreeks:
Dit jaar volgt nog
3. Hoe werken wij samen (cultuur)?
4. Hoe organiseren wij ons (structuur)?
Bronnen
Babbelkaartjes voor Teamteachers van Artevelde Hogeschool.
Tuckman, B. (1965). ‘Developmental Sequence in Small Groups.’ in Psychological Bulletin, volume 63, nummer 6, pagina 384-99.
