Welke diversiteit?

Ik hoef er geen tekening bij te maken, leraren merken steeds meer diversiteit op de schoolbanken.

• In verschillende golven migreren ouders en hun kinderen naar België en vooral – maar niet uitsluitend – in de grootstedelijke context zijn klassen gezellige mengelmoezen van talen en culturen.
• Na de invoering van de verschillende decreten voor inclusief onderwijs zitten kinderen met specifieke zorgnoden in regulieren klassen – want heeft niet élk kind noden?
• Aan de Waalse grens en in Brussel spreken veel leerlingen thuis en in het dagelijkse leven enkel Frans (en eventueel een andere thuistaal), Nederlands als voertaal spreken ze alleen op school.
• De voorkennis van verschillende leerlingen verschilt vaak drastisch, soms door een verschil in thuiscontext, soms door een verschillende vooropleiding.
• Steeds meer scholen maken zich zorgen om de cognitief sterke leerlingen in hun klassen en willen inzetten op uitdaging, om schoolmoeheid en verveling te voorkomen.
• …

Toen ik leerkracht was, probeerde ik altijd bij te leren over differentiëren en wat vaak door mijn hoofd schoot, was: “Wauw, ik zou zo graag meer inspelen op die verschillen in mijn klas, maar dat lukt gewoon niet. Ik ben ook maar een mens.” Maar teamteachers zijn met meer. Wat kan je allemaal bereiken met meer handen, ogen, monden en denkvermogens in de klas?

Teamteachers die effectief lesgeven

Wie differentiëren zegt, denkt snel aan slimme ingrepen om verschillende opdrachten aan verschillende leerlingen te geven. Maar laten we de belangrijkste stap niet vergeten, namelijk het gigantische effect dat de brede basiszorg op het leren kan hebben. Het is interessant om eens te kijken naar de resultaten van het onderzoek van Dries De Weerdt voor het ESTAFETT-teamteachingproject. Hij onderzocht het effect van samen lesgeven op de leerresultaten en vond een klein, maar significant positief verschil.

Ik denk dat het voor zich spreekt dat samen lesgeven niet noodzakelijk leidt tot betere leerresultaten. Het onderzoek van Aron Decuyper biedt een interessante nuance, hij onderzocht namelijk het effect van teamteaching op lesgeefgedrag. Ik leg dit vaak uit met het voorbeeld van feedback: we weten dat constructieve en individuele feedback een belangrijke stap is in het leerproces van leerlingen en teamteaching vergemakkelijkt het geven van die feedback. Andere vormen van effectief lesgeefgedrag dat het onderzoek onderscheidt zijn:

• Veilig en stimulerend leerklimaat creëren
• Efficiënt klasmanagement toepassen
• Duidelijke en gestructureerde instructie geven
• Activerend lesgeven
• Aanleren van leerstrategieën
• Aanpassen van de les aan de onderwijsbehoeften (differentiëren)

Een boeiende opdracht voor co-teams is deze lijst naast hun praktijk leggen: in welke mate komt dit bij ons aan bod? Teamteachers kunnen zichzelf beoordelen, of elkaar bezoeken en feedback geven.

Teamteachers die differentiëren

Met deze brede basiszorg heb je nog niet ingespeeld op de grotere verschillen in je klas. Hier zijn enkele werkvormen of technieken om te differentiëren waar teamteaching zich uitstekend toe leent.

Leerlingen slim groeperen

Varieer in groeperingsvormen, zowel in de samenstelling (homogeen of heterogeen) of de grootte van de groepen. Het voordeel van samenwerkend lesgeven is dat elke groep begeleid kan worden door een leraar. 

Kies slim voor een organisatievorm van teamteaching:

• Parallelle teamteaching: meerdere leraars geven dezelfde les, leerlingen genieten van de voordelen van een kleine groep. Je kan dezelfde leerstof met een andere werkvorm of medium aanbrengen en leerlingen laten kiezen.
• Sequentiële teamteaching: werk met een rotatiesysteem en laat leerlingen in kleine groepen verschillende lessen volgen bij verschillende leraars. 
• Hoekenwerkmodel: leerlingen werken zelfstandig of in groepen aan verschillende hoeken of taken, de ene leerkracht houdt het overzicht en de andere leerkracht ondersteunt een groepje leerlingen die extra ondersteuning of een uitdaging nodig hebben.

Sporenmodel

Verschillende modellen hebben een verschillend aantal sporen. De eerste stap is eerst dat de leraar een korte en heldere instructie geeft van de nieuwe leerstof en dat leerlingen dan hun niveau bepalen. Dat kan door een korte test of door ondersteunde zelfreflectie. Daarna worden de leerlingen in verschillende groepen of sporen onderverdeeld.

• Groep 1 kan zelfstandig aan de slag met de oefeningen.
• Groep 2 ook. Zij worden uitgedaagd door een moeilijker pakket, of doordat hen gevraagd wordt hun medeleerlingen te ondersteunen.
• Groep 3 krijgt verlengde instructie van een leraar, terwijl de andere leraar het zelfstandig werk ondersteunt.

Preteaching

Selecteer met je collega’s de kennis en vaardigheden die de leerlingen onder de knie moeten hebben om een nieuw leerstofonderdeel te begrijpen. Eén van de teamteachers kan een groepje leerlingen op voorhand begeleiden, bijvoorbeeld door een tekst samen te lezen of school- of vakwoordenschat te gebruiken. Door teamteaching hoef je dit niet buiten het klaslokaal of na de lestijd te doen.

Instructiefilmpjes

Veel leerkrachten leerden door het afstandsonderwijs instructiefilmpjes maken voor een vorm van flipping the classroom. Leerlingen kunnen van die zelfgemaakte of bestaande filmpjes gebruik maken om ze op hun eigen temp te verwerken.

FLEX-werkingen

Het beestje heeft verschillende namen, maar in veel scholen voor secundair onderwijs verwerken leerlingen leerstof van verschillende vakken via een werking waarin de leerkrachten teamteachen.

• Leerlingen werken met een weekplanning en een takenlijst.
• Leerlingen werken zelfstandig, in duo’s of met ondersteuning van de vakleraar.
• Leerlingen werken op een verschillend tempo, waardoor ze meer tijd kunnen investeren in een leerstofonderdeel die ze moeilijk vinden en sneller over gemakkelijke taken kunnen gaan.
• Leraren differentiëren in de mate van ondersteuning die ze de leerlingen bieden.
• Instructies kunnen kort gegeven worden aan kleine groepen.

En dan nog dit …

• Denk goed na over de inrichting van je lokaal. De meeste klassen waar men differentieert via teamteaching hebben een instructielokaal, een hoek voor zelfstandig werken en een stille of prikkelarme ruimte.
• Voorzie hulpmiddelen als timers, stappenplannen, ondersteunende software …

Conclusie

Wacht? Deze werkvormen zijn toch niet uitsluitend geschikt voor teamteachers? Nee, natuurlijk niet. Maar soms is het gewoon gemakkelijker met z’n tweetjes (ik kijk naar jou, sporenmodel!). Leerkrachten moeten veel en vaak en tegelijk. Via teamteaching kan je de taken verdelen en samen sterker staan.