Het is vrijdagmiddag en de zon schijnt. Er zijn makkelijker momenten om met een klas 13-jarigen aan de slag te gaan. En toch voelen co-teachers Lisa, Bea en Sofie van COOVI in Anderlecht zich rustig in deze 1B-klas*. “Je kan tijd maken voor je leerlingen. En in je eentje heb je zoveel meer aan je hoofd.”
Waarom begonnen jullie met co-teaching?
Sofie Michiels: “Dat had verschillende redenen. Onze onderzoekswerkgroep, waar ik deel van uitmaak, stelde vast dat onze leerlingen niet meer gemotiveerdwaren en vaak de lessen stoorden. Uit een bevraging bleek dat voor een deel te liggen aan onze aanpak, die niet meer ‘van deze tijd’ was.”
Lisa Verhelst: “Daarnaast stelden we in de 1B-klas veel verschillen tussen leerlingen vast. We zitten niet alleen in een Brusselse context, maar krijgen ook leerlingen die van het vierde, vijfde of zesde leerjaar komen. En M-leerlingen. Eén en dezelfde les aanbieden aan iedereen was dus niet meer wenselijk; er was nood aan manieren om te differentiëren.”
Bea Beumer: “En er was nog een derde reden. Wij gaven elk afzonderlijk PAV aan dezelfde klassen, 1Ba en 1Bb: Sofie, Lisa en ik elk enkele uurtjes. Door die versnippering was er geen continuïteit. Bij de ene leraar waren de leerlingen met thema X bezig, bij de andere met thema Y. Leerlingen zagen daar geen lijn in. En er zat ook overlap in wat we gaven.”
Hoe verliep de voorbereiding?
Sofie: “Na een tip van de pedagogische begeleidingsdienst gingen we kijken in Prins van Oranje in Diest. We zagen het meteen zitten. Al wisten we dat het een grote aanpassing zou worden. Ons onderzoeksgroepje heeft eerst bekeken: hoe past co-teaching in de visie van de school? In welke klassen starten we? Met welke vakken? Welke teams kunnen we vormen? Hoe gaan we dit jaar na jaar verder uitbouwen? De directeur kwam er af en toe bij zitten om naar de voorstellen te luisteren, maar het is vooral onze pedagogisch coördinator die het traject bewaakt.”
© Boumediene Belbachir
Bea: “Achteraan in de klas hangt een planningsbord met pictogrammen dat we elke maandag updaten. Zo weten de leerlingen wat we gaan doen en welke werkvorm we gebruiken.”
Lisa: “Ik apprecieerde het heel erg dat de onderzoeksgroep hun voorstel eerst deed aan alle leraren van de eerste graad, met de uitdrukkelijke vraag wie het al dan niet zag zitten om erin te stappen. Elke leraar kon dat zelf beslissen. Uiteindelijk werd pas eind augustus de knoop definitief doorgehakt. Toen wist ik dat ik afwisselend met Sofie en Bea telkens 6 uur PAV zou geven in de samengevoegde 1B-klas. Daardoor was er helaas amper tijd om vooraf grondig te praten over onze principes of om eens bij elkaar in de klas te gaan kijken.”
Hoe pakken jullie de samenwerking aan?
Bea: “Wij besloten om geen handboek meer te gebruiken en al ons materiaal vanaf nul op te bouwen. Erg veel tijd om echt samen te brainstormen en thema’s uit te werken is er niet. We hebben 1 gezamenlijk springuur, maar dat is nipt. We gebruiken elk vrij moment voor overleg: in de gang, tijdens de middagpauze … Ook ‘s avonds bereiden we elk nog veel voor en mailen we. Gelukkig wordt dat volgend schooljaar beter: dan is het materiaal min of meer klaar en kunnen we focussen op het organisatorische.”
Lisa: “Ik geef zelf de volle 12 uur PAV aan 1B en behoud zo het totaaloverzicht. Sofie staat maandag en dinsdag bij mij en Bea de rest van de week. Het is niet zo dat de ene altijd de klassikale uitleg geeft en de andere de ‘zwakkeren’ apart neemt. Dat hangt van de leerstof af: thema’s die je beter liggen, leg je zelf liever uit. We vertrekken ook van onze eigen talenten wanneer we lessen voorbereiden: Bea is taalvaardig, Sofie is creatief en wiskundig en ik focus op de actualiteit.”
Sofie: “Een paar keer per jaar doen we een evaluatievergadering met de pedagogisch coördinator. Dan is er tijd voor reflectie: hoe werken wij samen, hoe kunnen we efficiënter evalueren, wat hebben we al geleerd van elkaar …”
Deden jullie ook infrastructurele aanpassingen?
Bea: “Achteraan in de klas hangt een planningsbord met pictogrammen dat we elke maandag updaten. Zo weten de leerlingen wat we gaan doen en welke werkvorm we gebruiken. Het materiaal hebben we overzichtelijk in kasten geplaatst en gelabeld, er staan een zetel en een grote ronde tafel achteraan in de klas en we veranderden de bankopstelling.”
Lisa: “Ons smartboard hangt vooraan in de klas wat ongelukkig: het is nogal dominant aanwezig en gericht op de hele groep, wat storend is als je les wil geven aan een deel van de klas. We zouden het liever in een wat afgesloten instructiehoekbinnen de klas hangen.”
© Boumediene Belbachir
Lisa: “Ik geef zelf de volle 12 uur PAV aan 1B en behoud zo het totaaloverzicht. Sofie staat maandag en dinsdag bij mij en Bea de rest van de week.”
Sofie: “Met het onderzoeksteam bekijken we voor de volgende jaren welke lokalen het meest geschikt zijn om aan co-teaching te doen en welke we anders moeten inrichten. Dat kost natuurlijk geld, maar daarvoor dienen we subsidiedossiers in.”
Welke voordelen zie je in vergelijking met in je eentje lesgeven?
Lisa: “Ik voel enerzijds dat ik rustiger ben als ik naar 1B ga, omdat ik weet dat we met 2 zijn, mocht er iets niet lukken of mocht ik iets vergeten zijn – materiaal klaarzetten, kopieën nemen, een leerling die een toets moet inhalen … In je eentje heb je zoveel aan je hoofd! Je legt de lat voor jezelf anderzijds hoog, want je weet dat er iemand meekijkt. In mijn 3B-klas gebeurt het soms dat ik een mindere les geef. In 1B dúrf ik dat niet. Je kan het niet maken om niet goed voorbereid te zijn, da’s niet collegiaal.”
Bea: “Ik heb 35 jaar alleen voor de klas gestaan en voelde me daar altijd supergoed bij. Ook vandaag heb ik nog een klas in het tweede jaar waar ik graag kom. Co-teachen maakte mij in het begin wat onzeker, omdat ik heel gestructureerd ben en bang was mijn werkwijze te moeten loslaten. Intussen zie ik vooral de efficiëntiewinst: zo let je er met 2 beter op dat je al je leerplandoelstellingen haalt. Of samen een spreekoefening evalueren: veel makkelijker! Een van de twee doet zelfs de kindcontacten ‘tijdens de uren’.”
Sofie: “Sommige leerlingen moeten in het begin wennen aan de grootte van de groep en de heel andere groepsdynamiek, maar ze durven veel gemakkelijker dingen vragen aan een van beide leraren en voelen dat daar ook meer tijd voor is. Ik merk zelf het verschil in 2BVJ, waar ik ook PAV geef. Daar ben ik zodanig bezig met gedrag, orde, de les … dat er geen ruimte meer is om dingen apart uit te leggen of met een leerling te babbelen. Ik ben ervan overtuigd dat sommige leerlingen al hadden afgehaakt mochten ze niet in een co-teaching klas hebben gezeten.”
Welke ultieme tip heb je voor leraren die willen starten met co-teaching?
Bea: “Zorg dat je directie achter je staat en je de gelegenheid en het vertrouwen geeft. Dat er iemand is die het traject bewaakt; dat hoeft niet de directeur te zijn. En dat je kan co-teachen met collega’s met wie je goed kan samenwerken.”
Sofie: “Probeer het niet vrijblijvend even uit. Want je botst sowieso op een aantal dingen en dan heb je ‘t meteen gehad. Je vertrekt beter vanuit het idee: there’s no way back. En ga zeker vooraf eens kijken hoe ze ’t in andere scholen doen.”
Lisa: “Accepteer dat het eerste jaar een experimenteer-jaar is en dat je fouten zal maken waaruit jij en de collega’s na jou kunnen leren. En stel je teams op tijd samen, zodat je je goed kan voorbereiden, afspraken kan maken enz.”
*Intussen breidde het co-teachingproject in COOVI verder uit. Leraar techniek Thomas Vos en leraar M.O. Thomas Riet vervoegden het trio. Het 5-koppige team geeft in afwisselende duo’s PAV, M.O., P.O., Frans en Techniek geïntegreerd in de FLEX-klas (1B). Ook in het 2e en 3e jaar doen COOVI-leraren nu al aan co-teaching.
Lisa Verhelst is via haar initiatief Dagelijks Leren ook zelfstandig aan de slag om teams te ondersteunen die met co-teaching willen starten.